Biến chứng RSV và những điều cha mẹ cần biết để bảo vệ trẻ

Biến chứng RSV (Respiratory Syncytial Virus) là cụm từ đang được nhiều cha mẹ tìm kiếm trong mùa lạnh, khi virus RSV lan rộng và gây nên hàng loạt ca viêm đường hô hấp cấp. Mặc dù đa số trường hợp chỉ gây triệu chứng nhẹ như cảm cúm thông thường, nhưng với trẻ sơ sinh, trẻ dưới 2 tuổi hoặc người có sức đề kháng yếu, RSV có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm tiểu phế quản, suy hô hấp – thậm chí đe dọa tính mạng.

Vậy RSV có nguy hiểm không? Biến chứng RSV cụ thể là gì và làm sao để nhận biết sớm? Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ hơn để chủ động bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ.

1. RSV là gì? Vì sao virus RSV dễ gây bệnh ở trẻ nhỏ?

RSV (Respiratory Syncytial Virus) là một loại virus gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới, đặc biệt phổ biến vào mùa lạnh và thời điểm giao mùa. RSV lây lan nhanh qua đường hô hấp, thông qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với bề mặt có chứa virus.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là nhóm dễ mắc RSV nhất do đường thở hẹp, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Khi virus tấn công, lớp niêm mạc đường hô hấp bị viêm, phù nề và tiết nhiều dịch nhầy, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn khí quản và khó thở.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần như tất cả trẻ em đều từng nhiễm RSV ít nhất một lần trước 2 tuổi, và một tỷ lệ không nhỏ phải nhập viện do biến chứng RSV nặng.

2. RSV có nguy hiểm không?

Câu trả lời là có, đặc biệt với trẻ dưới 6 tháng tuổi, trẻ sinh non, người cao tuổi hoặc người mắc bệnh mạn tính (hen, tim bẩm sinh, suy giảm miễn dịch).

RSV có thể gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới nghiêm trọng, dẫn đến viêm tiểu phế quản hoặc viêm phổi, khiến người bệnh khó thở, tím tái và cần hỗ trợ thở oxy. Một số trường hợp diễn tiến nhanh chỉ trong vài giờ, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

Các nghiên cứu y học chỉ ra rằng:

• RSV là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản cấp ở trẻ dưới 2 tuổi.

• Mỗi năm, RSV khiến khoảng 3 triệu trẻ nhỏ nhập viện trên toàn cầu.

• Trong một số ca nặng, biến chứng RSV có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Tuy nhiên, không phải tất cả trường hợp RSV đều nguy hiểm. Ở trẻ lớn và người trưởng thành khỏe mạnh, bệnh thường chỉ gây ho, sổ mũi, nghẹt mũi nhẹ – giống cảm lạnh. Nhưng với trẻ nhỏ, mọi triệu chứng ho – khò khè – khó thở đều cần được chú ý, vì đó có thể là dấu hiệu ban đầu của biến chứng RSV.

3. Các biến chứng RSV thường gặp nhất

3.1. Viêm tiểu phế quản cấp

Đây là biến chứng RSV phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt ở trẻ dưới 1 tuổi. Virus làm viêm và tắc nghẽn các tiểu phế quản, khiến trẻ khó thở, thở rít, thở nhanh, khò khè và bú kém.

Nếu không được xử trí sớm, trẻ có thể bị thiếu oxy, co kéo cơ hô hấp và suy hô hấp. Viêm tiểu phế quản do RSV là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ nhập viện vào mùa đông.

3.2. Viêm phổi

Khi virus lan xuống các phế nang, RSV gây viêm phổi – biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng. Triệu chứng gồm:

• Sốt cao, ho dữ dội

• Thở nhanh, khó thở, rút lõm lồng ngực

• Môi tím tái, mệt lả, bú hoặc ăn uống kém

Viêm phổi do RSV cần được điều trị và theo dõi tại cơ sở y tế, đặc biệt ở trẻ dưới 6 tháng tuổi hoặc trẻ có bệnh nền.

3.4. Viêm tai giữa cấp

Virus RSV không chỉ gây bệnh ở đường hô hấp dưới mà còn có thể lan lên tai giữa, gây viêm tai giữa cấp. Trẻ thường quấy khóc, sốt, đau tai, kém ăn. Nếu không điều trị đúng, bệnh có thể dẫn đến nghe kém hoặc tái phát mạn tính.

3.5. Bội nhiễm vi khuẩn

Sau khi nhiễm RSV, hệ miễn dịch và niêm mạc hô hấp của trẻ bị suy yếu, tạo điều kiện cho vi khuẩn tấn công. Khi đó, trẻ dễ bị bội nhiễm vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, làm bệnh trở nên nặng hơn và kéo dài.

4. Dấu hiệu cảnh báo biến chứng RSV cha mẹ cần nhận biết sớm

Không phải lúc nào RSV cũng biểu hiện rõ ràng ngay từ đầu. Tuy nhiên, cha mẹ cần đặc biệt chú ý nếu trẻ có các dấu hiệu sau:

• Thở nhanh, rút lõm ngực, phập phồng cánh mũi

• Nghe khò khè, rít khi thở

• Bú kém, bỏ bú hoặc nôn trớ khi bú

• Sốt cao không hạ

• Tím tái quanh môi, đầu chi

• Trẻ lờ đờ, ngủ nhiều bất thường

Đây là dấu hiệu cảnh báo biến chứng RSV đã xuất hiện. Khi đó, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc kháng sinh hay thuốc ho.

5. RSV lây lan như thế nào?

Virus RSV lây qua đường hô hấp và tiếp xúc trực tiếp. Một người có thể nhiễm virus khi:

• Hít phải giọt bắn từ người bệnh khi ho, hắt hơi

• Chạm vào đồ vật có virus rồi đưa tay lên mũi, miệng, mắt

• Tiếp xúc gần gũi (ôm hôn, dùng chung vật dụng cá nhân)

RSV có thể sống từ 4–6 giờ trên bề mặt đồ vật, nên việc rửa tay, vệ sinh đồ chơi và khử khuẩn môi trường là cực kỳ quan trọng trong phòng ngừa bệnh.

6. Biến chứng RSV ở người lớn và người cao tuổi

Dù thường gặp ở trẻ nhỏ, nhưng biến chứng RSV vẫn có thể xảy ra ở người trưởng thành, nhất là nhóm có bệnh mạn tính như hen, COPD, suy tim, đái tháo đường, suy giảm miễn dịch.

Người cao tuổi nhiễm RSV có thể bị viêm phổi nặng, suy hô hấp, hoặc làm bệnh tim phổi mạn tính tiến triển nhanh hơn. Vì vậy, tiêm phòng cúm, tăng cường đề kháng và đeo khẩu trang nơi đông người là cách bảo vệ hiệu quả.

7. Điều trị RSV và phòng ngừa biến chứng RSV

7.1. Điều trị RSV

Hiện nay chưa có thuốc đặc trị RSV, điều trị chủ yếu là hỗ trợ giảm triệu chứng và ngăn biến chứng.

Tùy mức độ bệnh, bác sĩ có thể chỉ định:

• Hạ sốt bằng Paracetamol (theo liều khuyến cáo)

• Vệ sinh mũi họng, hút đờm, nhỏ nước muối sinh lý

• Uống nhiều nước hoặc bú sữa mẹ để tránh mất nước

• Nghỉ ngơi, giữ ấm

Trong trường hợp nặng:

• Thở oxy hoặc thở máy

• Truyền dịch, điều chỉnh điện giải

• Dùng thuốc kháng virus (chỉ khi có chỉ định đặc biệt)

Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh hoặc thuốc ho có codein cho trẻ, vì có thể làm nặng thêm tình trạng ức chế hô hấp.

7.2. Phòng ngừa biến chứng RSV

Phòng ngừa là yếu tố then chốt giúp hạn chế lây lan và biến chứng RSV.

Một số biện pháp hiệu quả gồm:

✅ Rửa tay thường xuyên cho trẻ và người chăm sóc
✅ Tránh để trẻ tiếp xúc với người đang ho, cảm cúm
✅ Giữ vệ sinh môi trường, đồ chơi, bình sữa, chăn gối sạch sẽ
✅ Giữ ấm đường thở, đặc biệt vào sáng sớm và ban đêm
✅ Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, tăng sức đề kháng bằng vitamin và khoáng chất
✅ Tiêm phòng đầy đủ các vắc xin hô hấp khác (cúm, phế cầu, COVID-19) để giảm nguy cơ bội nhiễm
✅ Theo dõi sát triệu chứng, đưa trẻ đi khám sớm khi có dấu hiệu bất thường

8. RSV có tái nhiễm không?

Có. RSV không tạo miễn dịch bền vững, nghĩa là người đã mắc vẫn có thể bị tái nhiễm nhiều lần, nhất là ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, các lần sau thường nhẹ hơn do cơ thể đã có kháng thể phần nào.

Dù vậy, ở trẻ có bệnh nền hô hấp hoặc miễn dịch yếu, biến chứng RSV tái phát vẫn có thể nghiêm trọng, nên cần theo dõi kỹ mỗi khi trẻ bị ho – sổ mũi trong mùa lạnh.

9. Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Cha mẹ không nên chủ quan nếu trẻ có một trong các dấu hiệu sau:

• Thở nhanh, rút lõm lồng ngực, tím tái

• Bỏ bú, mệt mỏi, quấy khóc liên tục

• Sốt cao không hạ sau 2 ngày

• Nghe tiếng thở rít, khò khè

• Có tiền sử sinh non hoặc bệnh tim bẩm sinh

Đưa trẻ đến khám sớm giúp phát hiện sớm biến chứng RSV và điều trị kịp thời, tránh tình huống đáng tiếc.

Kết luận

RSV là bệnh hô hấp phổ biến nhưng không nên xem nhẹ, bởi biến chứng RSV có thể tiến triển nhanh và gây nguy hiểm cho trẻ nhỏ. Cha mẹ cần trang bị kiến thức nhận biết sớm triệu chứng, tuân thủ hướng dẫn bác sĩ và không tự ý điều trị tại nhà.

Nếu trẻ có dấu hiệu khò khè, khó thở, bú kém hoặc tím tái, hãy đưa đến phòng khám chuyên khoa Tai Mũi Họng hoặc Nhi hô hấp uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

____________________