Nhận biết trẻ sốt do virus và sốt do vi khuẩn

Trẻ sốt là tình trạng rất thường gặp trong hành trình nuôi con, nhưng không phải cơn sốt nào cũng giống nhau. Trong nhiều trường hợp, sốt do virus là phản ứng tự nhiên của cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, có những trường hợp sốt do vi khuẩn lại tiềm ẩn nguy hiểm, cần được điều trị bằng kháng sinh sớm.

Việc phân biệt sốt do virus và sốt do vi khuẩn là bước đầu tiên giúp cha mẹ chăm sóc con đúng cách, tránh lạm dụng thuốc, giảm biến chứng và rút ngắn thời gian bệnh.Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ sốt do virus, cách nhận biết, so sánh với sốt do vi khuẩn, cùng hướng dẫn xử trí và phòng ngừa hiệu quả.

1. Tổng quan:  Vì sao trẻ dễ bị sốt

Sốt là phản ứng miễn dịch của cơ thể trước các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn, vi nấm, ký sinh trùng… Khi hệ miễn dịch phát hiện “kẻ xâm lăng”, cơ thể tăng nhiệt độ để ức chế sự phát triển của vi sinh vật.

Trẻ em dễ sốt hơn người lớn vì hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, khả năng phòng vệ yếu, lại thường xuyên tiếp xúc với môi trường đông người (nhà trẻ, lớp học).
Trên thực tế, đa số cơn sốt ở trẻ em là sốt do virus (hay sốt siêu vi), chỉ một phần nhỏ là sốt do vi khuẩn hoặc bội nhiễm sau đó.

2. Sốt do virus – đặc điểm và triệu chứng

2.1. Khái niệm & cơ chế

Sốt do virus là tình trạng cơ thể trẻ phản ứng khi bị nhiễm các loại virus như Rhinovirus, Adenovirus, Enterovirus, virus cúm, sởi hoặc tay-chân-miệng. Khi virus xâm nhập, hệ miễn dịch tăng thân nhiệt nhằm tiêu diệt hoặc kìm hãm sự nhân lên của virus.

Kháng sinh không có tác dụng với virus, vì vậy điều trị sốt do virus chủ yếu là chăm sóc, giảm triệu chứng và tăng sức đề kháng cho trẻ.

2.2. Triệu chứng điển hình của sốt do virus

Cha mẹ có thể nhận biết sốt do virus ở trẻ qua các dấu hiệu sau:

• 🌡️ Sốt cao đột ngột: 38,5 – 40°C, có thể trên 40°C

• 🕒 Thời gian ngắn: thường 3–5 ngày, hiếm khi kéo dài quá 7–10 ngày

• 🤧 Triệu chứng hô hấp nhẹ: ho, sổ mũi, viêm họng

• 💪 Đau nhức, mỏi người: trẻ than mỏi, kém ăn

• 💩 Rối loạn tiêu hóa: tiêu chảy nhẹ, nôn hoặc buồn nôn

• 🌸 Phát ban: có thể xuất hiện khi hạ sốt, tự lặn

• 👁️ Mắt đỏ, sưng hạch: hạch cổ to nhẹ, viêm kết mạc

• 🧪 Xét nghiệm máu: bạch cầu bình thường hoặc giảm, CRP thấp (<6 mg/L)

2.3. Diễn tiến và hồi phục

Phần lớn trẻ bị sốt do virus sẽ tự khỏi sau 3–5 ngày nếu được chăm sóc đúng cách.
Tuy nhiên, nếu sức đề kháng yếu hoặc chăm sóc chưa phù hợp, trẻ có thể bị bội nhiễm vi khuẩn, dẫn đến viêm phổi, viêm tai giữa, viêm màng não…

3. Sốt do vi khuẩn – đặc điểm và triệu chứng

3.1. Khái niệm & cơ chế

Sốt do vi khuẩn xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập, tiết độc tố và gây tổn thương mô.
Khác với sốt do virus, nhiễm khuẩn có thể điều trị được bằng kháng sinh, nhưng phải tuân theo chỉ định bác sĩ để tránh kháng thuốc.

3.2. Triệu chứng điển hình

• 🌡️ Sốt cao liên tục, kéo dài trên 3–5 ngày

• ❄️ Ớn lạnh, rét run, mệt lả

• 😣 Đau tại vị trí cụ thể: tai, họng, ngực, bụng, đường tiểu…

• 💧 Mất nước, khô môi, tiểu ít

• 💩 Tiêu chảy nặng hoặc đau bụng dữ dội

• 🧪 Xét nghiệm: bạch cầu tăng cao, CRP và ESR tăng mạnh

Nếu không được điều trị sớm, sốt do vi khuẩn có thể dẫn tới biến chứng nặng như nhiễm khuẩn huyết, viêm màng não, suy đa tạng.

4. So sánh sốt do virus và sốt do vi khuẩn

👉 Tóm lại:
Nếu cơn sốt ngắn, có triệu chứng toàn thân nhẹ và tự giảm sau vài ngày, thường là sốt do virus.
Nếu sốt kéo dài, mệt nhiều, có đau khu trú hoặc bạch cầu tăng – nghĩ nhiều đến sốt do vi khuẩn.

5. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ

Cha mẹ nên cho trẻ đi khám sớm nếu:

• Sốt > 39°C kéo dài hơn 48 giờ

• Sốt hơn 5 ngày không giảm

• Trẻ li bì, co giật, khó thở

• Tiêu chảy, nôn nhiều, tiểu ít

• Xuất hiện ban, tím tái, chảy máu da

Những biểu hiện này có thể báo hiệu sốt do vi khuẩn nặng hoặc bội nhiễm sau sốt virus.

6. Cách chăm sóc trẻ bị sốt do virus tại nhà

6.1. Hạ sốt an toàn

• Dùng Paracetamol đúng liều (10–15 mg/kg/lần, cách 4–6h)

• Lau người bằng nước ấm 37–38°C, không dùng nước lạnh

• Cho trẻ mặc thoáng, ở nơi mát

6.2. Bù nước – điện giải

• Cho trẻ uống nhiều nước, sữa, nước hoa quả

• Tiếp tục cho bú mẹ nếu còn bú

• Dùng Oresol nếu có tiêu chảy nhẹ

6.3. Dinh dưỡng hợp lý

• Ăn cháo, súp mềm, chia nhỏ bữa

• Bổ sung rau củ, trái cây giàu vitamin C

• Không ép ăn, không kiêng khem quá mức

6.4. Nghỉ ngơi và theo dõi

• Cho trẻ nghỉ học đến khi hết sốt

• Theo dõi thân nhiệt 2–3 lần/ngày

• Báo bác sĩ nếu sốt tái phát hoặc mệt tăng

7. Phòng ngừa sốt do virus và vi khuẩn

• Tiêm chủng đầy đủ (sởi, cúm, rubella, phế cầu, não mô cầu…)

• Giữ vệ sinh tay, mũi họng và môi trường sống

• Tránh cho trẻ tiếp xúc người đang bị sốt virus

• Dinh dưỡng cân đối, ngủ đủ giấc, vận động nhẹ

• Theo dõi thời tiết, giữ ấm cơ thể khi chuyển mùa

8. Kết luận

Phần lớn các trường hợp sốt do virus ở trẻ lành tính và có thể tự khỏi, chỉ cần chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, việc phân biệt sốt do virus và sốt do vi khuẩn là cực kỳ quan trọng để tránh lạm dụng kháng sinh và phát hiện sớm bệnh lý nguy hiểm.

Nếu cha mẹ chưa chắc chắn, hãy đưa trẻ đến bác sĩ để được khám, làm xét nghiệm và hướng dẫn điều trị phù hợp.
Hiểu đúng – xử trí đúng – chính là cách giúp con vượt qua sốt virus an toàn và nhanh chóng.

_______________