Viêm tiểu phế quản khác gì viêm phế quản? Phân biệt để tránh nhầm lẫn

Viêm tiểu phế quản là một trong những bệnh hô hấp thường gặp nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong mùa lạnh và ẩm. Tuy nhiên, không ít cha mẹ lại dễ nhầm lẫn viêm tiểu phế quản với viêm phế quản, bởi hai tên bệnh nghe rất giống nhau, lại đều liên quan đến đường hô hấp dưới.

Nhưng thực tế, hai bệnh lý này khác nhau về vị trí tổn thương, nguyên nhân, triệu chứng, độ tuổi mắc và mức độ nguy hiểm. Việc nhận biết chính xác có ý nghĩa rất lớn trong việc chẩn đoán sớm, xử trí đúng và phòng ngừa biến chứng cho trẻ.

1. Vị trí viêm – khác nhau ngay từ “cấp độ” đường thở

Cấu trúc đường hô hấp được chia thành nhiều “nhánh” như cây phổi: khí quản → phế quản lớn → phế quản nhỏ → tiểu phế quản → phế nang.

• Viêm tiểu phế quản là tình trạng viêm cấp tính của các tiểu phế quản, tức là những ống dẫn khí rất nhỏ trong phổi, có đường kính dưới 2 mm. Khi bị viêm, các tiểu phế quản dễ bị phù nề, tiết dịch, tắc nghẽn, khiến không khí khó lưu thông đến phế nang – nơi trao đổi oxy diễn ra.

• Viêm phế quản, ngược lại, là tình trạng viêm ở phế quản lớn hoặc trung bình, tức là đường dẫn khí chính từ khí quản đi vào phổi.

➡️ Chính vì vậy, viêm tiểu phế quản gây ảnh hưởng nặng nề hơn đến khả năng hô hấp của trẻ nhỏ, trong khi viêm phế quản thường gặp ở người lớn hơn, với mức độ nhẹ hơn.

2. Độ tuổi thường mắc – trẻ nhỏ là đối tượng dễ tổn thương nhất

Một trong những yếu tố giúp phân biệt rõ hai bệnh này chính là độ tuổi mắc bệnh:

• Viêm tiểu phế quản hầu như chỉ gặp ở trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt là trẻ sơ sinh hoặc trẻ sinh non, nhẹ cân, có bệnh lý tim phổi bẩm sinh. Ở nhóm này, đường thở rất nhỏ nên chỉ cần một chút phù nề cũng đủ khiến trẻ khó thở, khò khè, tím tái.

• Trong khi đó, viêm phế quản có thể xảy ra ở mọi độ tuổi: trẻ nhỏ, học sinh, người lớn hay người cao tuổi. Tuy nhiên, bệnh ít gây nguy hiểm hơn, và biểu hiện thường nhẹ hơn viêm tiểu phế quản.

👉 Chính vì vậy, khi trẻ dưới 2 tuổi có dấu hiệu ho, khò khè, thở nhanh, cha mẹ tuyệt đối không nên chủ quan vì nguy cơ viêm tiểu phế quản tiến triển nhanh và nặng.

3. Nguyên nhân gây bệnh – virus là thủ phạm chính

Cả hai bệnh đều có thể do virus hoặc vi khuẩn gây ra, tuy nhiên nguyên nhân điển hình có sự khác biệt:

Viêm tiểu phế quản:

• 90% nguyên nhân là virus, trong đó Virus hợp bào hô hấp (RSV) là phổ biến nhất. Ngoài ra, còn có virus cúm, parainfluenza, adenovirus, rhinovirus…

• Virus tấn công niêm mạc đường hô hấp dưới, gây phù nề, tăng tiết dịch nhầy, làm tắc nghẽn các tiểu phế quản.

Viêm phế quản:

• Có thể do virus (như cúm, parainfluenza) hoặc vi khuẩn (như Mycoplasma pneumoniae, Bordetella pertussis).

• Ngoài ra, các yếu tố kích ứng như khói thuốc, bụi, hóa chất, không khí lạnh cũng có thể làm phế quản viêm kéo dài.

➡️ Như vậy, viêm tiểu phế quản chủ yếu do virus và thường lây nhanh, còn viêm phế quản có thể do cả virus lẫn vi khuẩn hoặc yếu tố môi trường.

4. Triệu chứng – tưởng giống mà khác

Đây là phần dễ khiến cha mẹ nhầm lẫn nhất, vì triệu chứng của hai bệnh đều có ho và khó thở. Tuy nhiên, mức độ biểu hiện và đặc điểm ho, thở lại khác nhau rõ rệt.

Triệu chứng viêm tiểu phế quản:

• Thường bắt đầu bằng cảm lạnh nhẹ, sau 2–3 ngày trẻ ho tăng dần, xuất hiện thở nhanh, khò khè, co kéo ngực, bú kém hoặc bỏ bú.

• Trẻ có thể sốt nhẹ hoặc không sốt, nhưng thở rít, thở khò khè nghe rõ, đặc biệt khi khóc hoặc bú.

• Khi bệnh nặng, trẻ tím tái môi, thở rút lõm lồng ngực, hoặc ngủ li bì.

Triệu chứng viêm phế quản:

• Thường gặp ho nhiều, có đờm (đờm trong, trắng đục hoặc vàng xanh).

• Có thể sốt, đau rát họng, mệt mỏi nhưng hiếm khi khó thở nặng.

• Trẻ lớn có thể tự ho khạc được đờm, còn người lớn có thể kéo dài thành ho mạn tính nếu tiếp xúc khói thuốc, ô nhiễm.

⚠️ Điểm khác biệt quan trọng:

• Viêm tiểu phế quản gây khó thở nhanh, rõ, nặng nề ở trẻ nhỏ, còn

• Viêm phế quản chủ yếu ho có đờm, dai dẳng, ít gây suy hô hấp.

5. Mức độ nguy hiểm – viêm tiểu phế quản cần theo dõi sát

Không chỉ khác nhau về biểu hiện, hai bệnh này còn khác hẳn về mức độ nghiêm trọng:

• Viêm tiểu phế quản, đặc biệt do RSV, có thể tiến triển rất nhanh chỉ trong vài giờ. Trẻ có thể suy hô hấp cấp, cần nhập viện để thở oxy, hút dịch đường thở, theo dõi liên tục.

• Viêm phế quản thông thường diễn tiến nhẹ, có thể điều trị ngoại trú tại nhà bằng thuốc giảm ho, hạ sốt, nghỉ ngơi, giữ ấm và uống đủ nước.

👉 Vì vậy, viêm tiểu phế quản là bệnh nguy hiểm hơn, đặc biệt ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.

6. Chẩn đoán và điều trị – đừng tự ý dùng thuốc

Khi trẻ có triệu chứng nghi ngờ, bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng lâm sàng, nghe phổi, và có thể chỉ định thêm:

• X-quang phổi để đánh giá mức độ tổn thương.

• Xét nghiệm RSV hoặc test nhanh virus hô hấp.

• Đo SpO2 để theo dõi độ bão hòa oxy máu.

Nguyên tắc điều trị:

🔹 Viêm tiểu phế quản:

• Không có thuốc đặc hiệu tiêu diệt virus, điều trị chủ yếu là hỗ trợ và theo dõi hô hấp.

• Trẻ cần giữ ấm, hút mũi sạch, bú mẹ nhiều, uống đủ nước.

• Khi có dấu hiệu thở nhanh, rút lõm ngực, bỏ bú, tím tái, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để hỗ trợ oxy, truyền dịch hoặc thở máy nếu cần.

🔹 Viêm phế quản:

• Có thể điều trị tại nhà bằng thuốc hạ sốt, giảm ho, long đờm, và tránh yếu tố kích ứng như khói thuốc, lạnh.

• Nếu nghi ngờ nhiễm khuẩn, bác sĩ có thể kê thêm kháng sinh phù hợp.

⚠️ Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh hoặc thuốc xịt corticoid cho trẻ nhỏ, vì có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm.

7. Cách chăm sóc và phòng ngừa tại nhà

Dù là viêm tiểu phế quản hay viêm phế quản, việc chăm sóc đúng cách sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh hơn và giảm tái phát.

Cha mẹ nên:

• Giữ phòng thoáng mát, sạch, tránh khói thuốc, bụi.

• Rửa tay sạch trước khi chạm vào trẻ, hạn chế tiếp xúc với người đang ho cảm.

• Hút mũi, nhỏ nước muối sinh lý giúp thông thoáng đường thở.

• Bổ sung đủ nước, cho trẻ bú mẹ nhiều lần trong ngày.

• Giữ ấm cổ, ngực, bàn tay, bàn chân khi thời tiết lạnh.

• Đưa trẻ khám sớm khi có dấu hiệu bất thường: thở nhanh, khò khè, bỏ bú, tím tái môi.

8. Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Hãy đưa trẻ đến phòng khám tai mũi họng hoặc bệnh viện nếu có các dấu hiệu sau:

• Trẻ thở nhanh, rút lõm ngực, bụng phập phồng khi thở.

• Tím môi, tím đầu chi.

• Không bú hoặc bú rất ít.

• Ngủ li bì, khó đánh thức.

• Sốt cao không hạ hoặc ho kéo dài trên 10 ngày.

Đây là những dấu hiệu viêm tiểu phế quản tiến triển nặng, có thể gây suy hô hấp cấp nếu không được can thiệp kịp thời.

9. Tóm tắt phân biệt nhanh: Viêm tiểu phế quản vs Viêm phế quản