Hạ sốt đúng cách: Cha mẹ cần biết để bảo vệ trẻ

1. Mở đầu: Vì sao cần biết cách hạ sốt đúng cách cho trẻ?

Sốt là tình trạng rất phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn chuyển mùa hoặc khi trẻ mới đi học trở lại. Tuy nhiên, không ít phụ huynh lại lo lắng quá mức và tìm mọi cách hạ sốt thật nhanh mà chưa hiểu rõ cơ chế sinh lý của cơn sốt.
Điều này dẫn đến nhiều sai lầm như chườm lạnh bằng đá, cho uống thuốc hạ sốt liên tục, hay ủ quá kỹ làm trẻ càng sốt cao hơn.

Thực tế, hạ sốt đúng cách không chỉ giúp trẻ thoải mái, dễ chịu hơn mà còn tránh được nguy cơ co giật, mất nước và tổn thương não khi sốt cao. Quan trọng hơn, đây là bước chăm sóc đầu tiên giúp bác sĩ đánh giá đúng tình trạng bệnh lý của trẻ.

2. Hiểu đúng về cơn sốt – Khi nào cần hạ sốt cho trẻ

2.1. Sốt là phản ứng bảo vệ tự nhiên của cơ thể

Khi cơ thể nhiễm virus hoặc vi khuẩn, vùng điều nhiệt của não (đồi thị) sẽ “nâng” nhiệt độ để tạo môi trường bất lợi cho tác nhân gây bệnh.
Do đó, sốt không phải là bệnh, mà là dấu hiệu cơ thể đang chiến đấu. Vì thế, mục tiêu không phải là đưa nhiệt độ trở về bình thường ngay lập tức, mà là giúp trẻ hạ sốt đúng cách để dễ chịu và an toàn.

2.2. Nhiệt độ bao nhiêu thì nên hạ sốt

• Trẻ dưới 3 tháng tuổi: nếu sốt từ 38°C trở lên, cần đưa đi khám ngay.

• Trẻ từ 3 tháng – 5 tuổi: nên hạ sốt khi nhiệt độ ≥ 38,5°C (đo tại nách hoặc hậu môn).

• Nếu trẻ có tiền sử co giật do sốt, có thể cho hạ sớm hơn (khoảng 38°C).

🔹 Ghi nhớ: Không cần ép trẻ uống thuốc hay chườm liên tục khi nhiệt độ chưa tới ngưỡng hạ sốt.

3. Cách hạ sốt đúng cách cho trẻ theo khuyến cáo bác sĩ

3.1. Dùng thuốc hạ sốt đúng liều, đúng thời điểm

Thuốc hạ sốt an toàn nhất hiện nay là Paracetamol, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo sử dụng.

• Liều dùng: 10–15 mg/kg/lần, mỗi lần cách nhau ít nhất 4–6 tiếng.

• Không được vượt quá 4 liều trong 24 giờ.

• Uống hoặc đặt hậu môn đều được, tùy tình huống trẻ nôn ói hay không.

Tuyệt đối không dùng xen kẽ Paracetamol và Ibuprofen nếu không có hướng dẫn của bác sĩ, vì dễ gây quá liều và hại gan thận.

3.2.  Chườm hạ sốt đúng cách

Đây là sai lầm phổ biến nhất mà nhiều cha mẹ mắc phải.

• Dùng khăn mềm thấm nước ấm (khoảng 37°C) để chườm ở trán, nách, bẹn.

• Không chườm nước lạnh, cồn, hay đá, vì sẽ làm co mạch ngoại vi, khiến thân nhiệt trung tâm tăng cao hơn.

• Mỗi lần chườm khoảng 15–20 phút, lau khô mồ hôi, thay khăn khi nguội.

3.3. Cho trẻ mặc thoáng, không ủ kín

Một sai lầm phổ biến là ủ chăn, mặc áo dày để “ra mồ hôi cho hạ sốt”.
Thực tế, việc này khiến thân nhiệt không thoát ra được, dẫn đến sốt cao hơn.
Hãy cho trẻ mặc quần áo cotton mỏng, nằm nơi thoáng khí, không có gió lùa.

3.4. Bổ sung nước và điện giải

Khi sốt, cơ thể mất nước nhanh qua mồ hôi và hơi thở.

• Cho trẻ uống nước thường xuyên, có thể là nước ấm, sữa, hoặc oresol pha đúng tỷ lệ.

• Trẻ bú mẹ vẫn cần được bú nhiều hơn bình thường.

• Không cho uống nước đá, nước có ga hoặc nước ép đóng chai.

3.5. Nghỉ ngơi và theo dõi sát

• Cho trẻ nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc.

• Đo nhiệt độ mỗi 4–6 tiếng, ghi nhận lại nếu sốt kéo dài.

• Nếu sốt không hạ sau 2–3 ngày, hoặc kèm triệu chứng bất thường, nên đi khám sớm.

4. Những sai lầm thường gặp khi hạ sốt cho trẻ

4.1. Cho uống thuốc hạ sốt quá liều

Một số phụ huynh quá lo lắng khi thấy trẻ vẫn nóng sau 2 giờ uống thuốc, nên tự ý cho thêm liều.
Điều này cực kỳ nguy hiểm vì Paracetamol quá liều có thể gây ngộ độc gan, thậm chí tử vong.

4.2. Dùng thuốc dân gian hoặc mẹo truyền miệng

Ví dụ: chườm rượu, cạo gió, dán miếng hạ sốt lạnh hoặc dùng lá cây chưa được kiểm chứng.
Những biện pháp này không giúp hạ thân nhiệt trung tâm mà còn tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc da, bỏng lạnh hoặc nhiễm trùng.

4.3. Ủ ấm, trùm kín khi sốt

Một số cha mẹ nghĩ rằng “đổ mồ hôi cho hạ sốt” là đúng, nhưng đây là quan niệm sai lầm.
Trẻ sốt cần tản nhiệt, không phải “giữ nhiệt”. Việc ủ kín chỉ khiến cơn sốt kéo dài và dễ co giật hơn.

4.4. Lạm dụng miếng dán hạ sốt

Miếng dán chỉ tạo cảm giác mát tạm thời trên da, không có tác dụng làm giảm thân nhiệt thật sự.
Nếu chỉ dán mà bỏ qua thuốc và theo dõi, sốt có thể tăng âm thầm, dẫn đến biến chứng.

5. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có một trong các dấu hiệu sau:

• Sốt cao > 39°C không hạ sau 2 liều thuốc.

• Trẻ dưới 3 tháng tuổi có sốt.

• Trẻ li bì, khó đánh thức, co giật, thở nhanh, bỏ bú.

• Sốt kèm phát ban, nôn nhiều, tiêu chảy, cổ cứng hoặc đau đầu dữ dội.

❗Không nên trì hoãn vì có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nặng, viêm màng não hoặc viêm phổi

6. Lời khuyên từ bác sĩ: Hạ sốt đúng cách để bảo vệ trẻ an toàn

• Không hoảng sợ khi trẻ sốt. Sốt là phản ứng có lợi, chỉ cần kiểm soát tốt.

• Luôn đọc kỹ hướng dẫn thuốc, cân nhắc liều theo cân nặng chứ không theo tuổi.

• Theo dõi tổng thể triệu chứng, không chỉ nhiệt độ.

• Nếu trẻ sốt tái đi tái lại, hoặc kèm ho, sổ mũi, cần được khám để tìm nguyên nhân nền như hội chứng nhà trẻ, nhiễm virus RSV, cúm hoặc viêm tai giữa.

7. Tổng kết: Hạ sốt đúng cách – bảo vệ trẻ khỏi biến chứng nguy hiểm

Việc hạ sốt đúng cách đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc trẻ khi ốm.
Nó giúp trẻ dễ chịu, tránh co giật và giảm nguy cơ biến chứng mà vẫn đảm bảo cơ thể có khả năng chống lại tác nhân gây bệnh.
Cha mẹ nên ghi nhớ:

• Chỉ hạ sốt khi nhiệt độ ≥ 38,5°C,

• Sử dụng thuốc an toàn, đúng liều,

• Chườm ấm, không ủ kín,

• Và quan trọng nhất: luôn theo dõi diễn tiến để kịp thời đưa trẻ đi khám.

Nếu còn băn khoăn về cách xử trí sốt ở trẻ, hãy liên hệ với bác sĩ chuyên khoa Nhi hoặc Tai Mũi Họng để được hướng dẫn cụ thể, thay vì tự xử lý tại nhà.

____________________