Trẻ bị viêm tai giữa: Lưu ý khi dùng kháng sinh?

Viêm tai giữa là một trong những bệnh lý tai mũi họng phổ biến nhất ở trẻ nhỏ. Theo thống kê y khoa, có đến 80% trẻ từng bị ít nhất một lần viêm tai giữa trước 3 tuổi. Bệnh gây đau đớn, khó chịu và có thể ảnh hưởng đến khả năng nghe nếu không được điều trị đúng cách.

Một trong những thắc mắc thường gặp của phụ huynh là: khi nào cần dùng kháng sinh cho trẻ bị viêm tai giữa?. Không ít cha mẹ lo lắng và tự ý mua thuốc kháng sinh, trong khi thực tế không phải mọi trường hợp viêm tai giữa đều cần dùng kháng sinh.

Viêm tai giữa ở trẻ là gì?

Viêm tai giữa là tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm xảy ra ở khoang tai giữa – khoảng không gian nằm phía sau màng nhĩ. Bệnh thường xuất hiện sau khi trẻ bị viêm mũi họng, cảm cúm, viêm xoang hoặc viêm VA.

Ở trẻ nhỏ, cấu trúc vòi nhĩ (ống nối giữa tai và họng) ngắn và nằm ngang hơn so với người lớn, khiến vi khuẩn, virus dễ dàng xâm nhập từ đường hô hấp lên tai giữa. Đây là lý do trẻ nhỏ dễ mắc viêm tai giữa hơn.

Làm sao để cha mẹ nhận biết viêm tai giữa ở trẻ em?

Viêm tai giữa là tình trạng nhiễm trùng xảy ra ngay sau màng nhĩ, có thể gặp ở nhiều lứa tuổi nhưng thường gặp nhất ở trẻ 3 tháng – 3 tuổi. Bệnh thường đi kèm với cảm lạnh thông thường hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Ở độ tuổi này, trẻ chưa biết nói hoặc chưa nhận thức rõ triệu chứng, vì vậy việc cha mẹ phát hiện và đưa đi khám kịp thời đóng vai trò rất quan trọng để tránh biến chứng như thủng màng nhĩ, viêm xương chũm, giảm thính lực, thậm chí điếc tai.

Các dấu hiệu cảnh báo viêm tai giữa ở trẻ

• Sốt cao: Có thể trên 39°C.

• Đau tai, cảm giác đầy tai: Trẻ thường ôm tai hoặc kéo tai liên tục.

• Tích tụ dịch, chảy mủ: Trong khoang tai giữa có dịch, có thể gây vỡ màng nhĩ, chảy mủ ra ngoài ống tai.

• Giảm thính lực tạm thời: Trẻ phản ứng chậm với âm thanh.

Triệu chứng thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

• Cáu kỉnh, quấy khóc nhiều.

• Bỏ bú, khó bú, khó ngủ.

• Giật hoặc cọ xát vào tai.

• Sốt (ở mọi lứa tuổi).

• Kèm triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp trên: sổ mũi, nghẹt mũi, ho, cảm lạnh.

👉 Phụ huynh cần theo dõi sát và đưa trẻ đi khám ngay khi thấy những biểu hiện này.

Các loại viêm tai giữa ở trẻ em

Viêm tai giữa có thể được phân loại theo tính chất và mức độ bệnh. Dưới đây là ba loại phổ biến mà phụ huynh thường gặp:

Viêm tai giữa bơi lội (viêm tai ngoài do bơi)

Loại này thường gặp vào mùa hè, khi trẻ bơi lội nhiều và nước bẩn xâm nhập vào tai. Vi khuẩn, nấm mắc kẹt trong ống tai gây nhiễm trùng.

Triệu chứng:

• Đau tai, khó chịu, tăng khi nhai.

• Ngứa tai, cảm giác đầy tai.

• Đôi khi có dịch tiết.

Đây là bệnh thường bị nhầm với viêm tai giữa, nhưng thực chất là viêm tai ngoài. Tuy nhiên, nó cũng là nguyên nhân thường gặp gây viêm tai ở trẻ.

Viêm tai giữa cấp tính (AOM – Acute Otitis Media)

Đây là dạng phổ biến nhất ở trẻ nhỏ.

Đặc điểm:

• Có dịch trong tai giữa kèm theo triệu chứng viêm rõ rệt.

• Màng nhĩ đỏ, phồng.

• Đau tai dữ dội, sốt.

• Giảm thính lực tạm thời.

• Đôi khi có dịch mủ chảy ra ngoài ống tai.

Ở trẻ sơ sinh, biểu hiện có thể mơ hồ hơn: cáu kỉnh, hôn mê, hay cọ xát vào tai.

Viêm tai giữa có tràn dịch (OME – Otitis Media with Effusion)Khác với viêm tai giữa cấp, loại này có dịch trong khoang tai giữa nhưng không có dấu hiệu nhiễm trùng cấp tính.

Triệu chứng:

• Giảm thính lực là dấu hiệu chủ yếu.

• Màng nhĩ mờ, đục khi soi tai.

• Trẻ thường không sốt, ít đau tai.

Nếu kéo dài, tình trạng này có thể ảnh hưởng đến khả năng nghe và phát triển ngôn ngữ của trẻ.

Thuốc kháng sinh trị viêm tai giữa cho trẻ em có vai trò gì?

Không phải trường hợp nào cũng cần dùng kháng sinh, nhưng khi được chỉ định đúng, thuốc mang lại nhiều lợi ích:

• Giúp trẻ dễ chịu nhanh hơn: Trẻ bớt sốt, giảm đau chỉ sau 1–2 ngày. Nếu để bệnh tự khỏi, trẻ có thể chịu đau trong 4–7 ngày.

• Ngăn ngừa biến chứng: Viêm tai giữa nặng có thể lan tới não hoặc xương quanh tai. Dùng kháng sinh đúng lúc giảm nguy cơ này.

• Điều trị viêm tai giữa cấp tính (AOM): Đây là phương pháp điển hình. Bác sĩ soi tai, quan sát màng nhĩ đỏ, phồng, mờ đục. Khi chẩn đoán xác định AOM, kháng sinh thường được kê ngay để bệnh nhanh hồi phục.

• Không cần kháng sinh cho viêm tai giữa có tràn dịch (OME): Trường hợp này thường chỉ gây nghe kém, không sốt, không đau. Bác sĩ có thể đề nghị theo dõi 2 ngày trước khi quyết định kê đơn.

• Thực tế lâm sàng: 80% viêm tai giữa không biến chứng có thể tự khỏi mà không cần kháng sinh. Nếu cần dùng, thời gian điều trị thường khoảng 7 ngày.

• Với OME mạn tính: Kháng sinh không hiệu quả. Bác sĩ có thể đề nghị đặt ống thông khí qua màng nhĩ để tai thông thoáng.

Khi nào trẻ bị viêm tai giữa cần dùng kháng sinh?

Không cần kháng sinh

• Viêm tai giữa do virus (chiếm 30–40% ca).

• Trẻ trên 2 tuổi, triệu chứng nhẹ, theo dõi 48–72 giờ vẫn ổn.

Cần kháng sinh ngay

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi bị viêm tai giữa.

• Trẻ 6 tháng – 2 tuổi có triệu chứng nặng: sốt ≥ 39°C, đau tai nhiều, viêm hai bên.

• Trẻ trên 2 tuổi nhưng bệnh nặng, không cải thiện sau 2–3 ngày.

• Trẻ có biến chứng: thủng màng nhĩ, chảy mủ, viêm xương chũm.

Nguyên tắc dùng kháng sinh

• Đúng chỉ định bác sĩ.

• Đủ liều, đủ thời gian.

• Kháng sinh thường dùng: Amoxicillin, Amoxicillin – Clavulanate, Cephalosporin.

• Không tự ý mua, không dùng thuốc thừa.

Chăm sóc trẻ bị viêm tai giữa tại nhà

• Dùng thuốc hạ sốt, giảm đau đúng liều.

• Vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý.

• Cho trẻ bú mẹ, uống nhiều nước.

• Giữ phòng thoáng mát, không khói thuốc.

• Kê gối cao khi ngủ.

• Theo dõi triệu chứng, tái khám khi cần.

  Phòng ngừa viêm tai giữa tái phát

• Tiêm phòng cúm, phế cầu đầy đủ.

• Điều trị dứt điểm viêm mũi họng, VA, amidan.

• Không cho trẻ bú bình khi nằm.

• Tránh môi trường khói thuốc, bụi bẩn.

• Bổ sung dinh dưỡng, tăng sức đề kháng.

 Sai lầm cha mẹ thường mắc phải

• Tự ý nhỏ thuốc tai chứa kháng sinh khi không biết tình trạng màng nhĩ.

• Ngưng kháng sinh giữa chừng khi trẻ đỡ sốt.

• Không tái khám khi trẻ có dấu hiệu nghe kém.

• Lạm dụng thuốc giảm đau, hạ sốt quá liều.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

• Trẻ sốt cao ≥ 39°C, li bì, khó đánh thức.

• Đau tai dữ dội, quấy khóc nhiều.

• Chảy dịch tai có mùi hôi.

• Giảm thính lực rõ rệt.

• Sau 2–3 ngày theo dõi nhưng không cải thiện.

Kết luận

Viêm tai giữa là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ. Không phải mọi trường hợp đều cần kháng sinh, nhưng khi được chỉ định đúng, thuốc mang lại hiệu quả cao, giúp trẻ bớt đau nhanh hơn và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Cha mẹ cần nhận biết sớm dấu hiệu, phân biệt thể bệnh, tuân thủ điều trị theo hướng dẫn bác sĩ và chăm sóc đúng cách tại nhà. Đồng thời, hãy chủ động phòng ngừa để giảm nguy cơ tái phát, bảo vệ sức khỏe và thính lực của trẻ.

_______________