Có nên nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh trực tiếp vào tai không?

Nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh vào tai là thói quen rất phổ biến mỗi khi tai đau, ù, chảy dịch hoặc nghi ngờ viêm tai giữa. Nhiều người tin rằng cách này giúp thuốc thấm sâu vào trong tai, tiêu viêm nhanh hơn mà không cần uống thuốc toàn thân. Tuy nhiên, theo bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng, đây là một quan niệm sai lầm tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt khi người bệnh không hiểu rõ cấu trúc tai và cơ chế lan viêm.

1. Nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh – thói quen phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều sai lầm

Nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh vào tai là cách mà rất nhiều người đang làm mỗi khi xuất hiện các triệu chứng đau, ù, chảy dịch tai hoặc nghi ngờ viêm tai giữa. Phần lớn thói quen này đến từ kinh nghiệm dân gian, lời khuyên truyền miệng hoặc những gợi ý “nghe có vẻ hợp lý” từ người thân, bạn bè.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc nhỏ thuốc trực tiếp vào tai không phải lúc nào cũng đúng, thậm chí có thể phản tác dụng nếu không hiểu rõ cơ chế của bệnh và cấu trúc tai. Trong viêm tai giữa, ổ viêm không nằm ở phần tai ngoài – nơi thuốc có thể tiếp xúc – mà nằm sâu phía sau màng nhĩ, trong hòm nhĩ, một khoang kín không thông với bên ngoài.

Vì vậy, việc tự ý dùng thuốc dạng nhỏ có thể gây tổn thương tai ngoài, làm khô da ống tai hoặc thậm chí che lấp các dấu hiệu bệnh, khiến chẩn đoán của bác sĩ trở nên khó khăn hơn.

2. Vì sao nhiều người vẫn tin vào việc nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh trực tiếp vào tai?

Nhiều bệnh nhân chia sẻ rằng họ “thấy người khác nhỏ thuốc thì khỏi”, hoặc “được mách rằng nhỏ kháng sinh sẽ hết chảy mủ tai nhanh hơn”. Trong khi đó, không ít người lại tin tưởng vào các bài thuốc nhỏ tai từ Đông y, như nhỏ nước tỏi, nước muối, hoặc tinh dầu…

Sự nhầm lẫn này bắt nguồn từ việc tai ngoài và tai giữa thường bị hiểu lẫn với nhau. Khi nghe “viêm tai giữa”, nhiều người nghĩ toàn bộ vùng tai đều bị viêm, và vì vậy việc nhỏ thuốc trực tiếp vào tai ngoài có thể “đánh trúng ổ viêm”.

Trên thực tế, theo bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng, cấu trúc tai được chia làm 3 phần:

• Tai ngoài: gồm vành tai và ống tai ngoài.

• Tai giữa: nằm sau màng nhĩ – nơi xảy ra viêm tai giữa.

• Tai trong: chứa ốc tai và các cơ quan thăng bằng.

Màng nhĩ là một lớp màng kín, ngăn cách hoàn toàn tai ngoài và tai giữa. Do đó, thuốc nhỏ từ bên ngoài không thể thấm qua màng nhĩ để đi vào hòm nhĩ được.

3. Khi nào việc nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh có thể được cân nhắc?

Bác sĩ chỉ định nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh trong một số trường hợp đặc biệt – cụ thể là khi màng nhĩ đã bị thủng.

Trong giai đoạn viêm tai giữa cấp có mủ, khi áp lực trong hòm nhĩ tăng cao, màng nhĩ có thể vỡ, mủ chảy ra ngoài. Khi đó, vùng viêm lan ra tai ngoài, khiến bệnh nhân có cảm giác chảy mủ, đau tai, ngứa, hoặc có mùi hôi.

Trong tình huống này, bác sĩ có thể kê thêm thuốc nhỏ tai chứa kháng sinh hoặc kháng viêm tại chỗ để điều trị vùng nhiễm trùng lan tỏa ở tai ngoài. Tuy nhiên, đây là chỉ định y khoa được cá thể hóa cho từng bệnh nhân, cần được kiểm tra tai bằng ống soi hoặc nội soi tai mũi họng trước khi dùng.

Nếu người bệnh tự ý nhỏ thuốc khi màng nhĩ chưa thủng, thuốc sẽ không có tác dụng, thậm chí còn có thể gây kích ứng ống tai, làm rát, khô và đau nhiều hơn.

4. Cơ chế viêm trong viêm tai giữa không đến từ bên ngoài tai

Một hiểu lầm phổ biến khác là nghĩ rằng vi khuẩn “xâm nhập từ tai vào”.
Thực tế, đường lan nhiễm của viêm tai giữa lại đi từ mũi họng lên tai, thông qua một ống nhỏ gọi là vòi nhĩ (Eustachian tube).

Vòi nhĩ có vai trò cân bằng áp suất giữa hòm nhĩ và môi trường bên ngoài. Khi trẻ bị viêm mũi, viêm họng, cảm lạnh hoặc viêm xoang, vi khuẩn có thể theo dịch mũi họng lan ngược qua vòi nhĩ, gây nhiễm trùng và viêm tại hòm nhĩ.

Vì vậy, ổ viêm nằm hoàn toàn ở phía trong, và thuốc nhỏ từ ngoài tai không thể đi ngược vào đó.
Đây chính là lý do tại sao các hướng dẫn điều trị (guideline) y khoa hiện nay không khuyến cáo nhỏ thuốc kháng sinh, kháng viêm vào tai để chữa viêm tai giữa.

5. Hướng dẫn y khoa: Thuốc nhỏ tai chỉ dùng trong một trường hợp duy nhất

Theo các hướng dẫn quốc tế (như NICE – Anh, hoặc AAP – Hoa Kỳ), thuốc nhỏ tai chỉ có vai trò hỗ trợ giảm đau trong một số tình huống nhất định.

Khi người bệnh bị đau tai dữ dội, áp lực trong hòm nhĩ tăng khiến màng nhĩ căng phồng, bác sĩ có thể cho sử dụng một số thuốc nhỏ tai giảm đau tại chỗ (có tác dụng gây tê nhẹ hoặc giảm cảm giác đau).

Tuy nhiên, nhóm thuốc này không có tác dụng tiêu viêm, kháng khuẩn hay điều trị nguyên nhân gây viêm tai giữa. Chúng chỉ giúp người bệnh giảm đau tạm thời trong khi chờ thuốc toàn thân phát huy tác dụng (như kháng sinh đường uống hoặc thuốc chống viêm đường toàn thân).

6. Tác hại khi tự ý nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh vào tai

Việc tự ý dùng thuốc nhỏ tai mà không qua thăm khám có thể gây ra nhiều hậu quả:

1. Kích ứng ống tai ngoài:
   Một số thuốc nhỏ chứa thành phần gây khô da hoặc thay đổi pH ống tai, dễ khiến da bị bong tróc, rát, ngứa hoặc nhiễm nấm thứ phát.

2. Làm che lấp triệu chứng bệnh:
   Khi nhỏ thuốc, người bệnh có thể giảm đau tạm thời, tưởng như khỏi bệnh. Nhưng viêm tai giữa vẫn tiến triển âm thầm, dễ chuyển sang mạn tính hoặc viêm tai tiết dịch.

3.  Nguy cơ độc tai (ototoxicity):
   Một số hoạt chất kháng sinh nhỏ tai (như gentamicin, neomycin) có thể gây độc cho tai trong nếu màng nhĩ bị thủng, dẫn tới giảm thính lực vĩnh viễn.

4. Kháng thuốc:
   Việc lạm dụng thuốc kháng sinh tại chỗ cũng góp phần làm tăng tình trạng kháng kháng sinh, khiến các đợt viêm sau điều trị khó khăn hơn.

7. Điều trị viêm tai giữa đúng cách – không nên “tự chữa theo cảm tính”

Điều trị viêm tai giữa cần dựa trên chẩn đoán nguyên nhân và mức độ tổn thương. Bác sĩ sẽ xác định xem bệnh nhân đang ở giai đoạn nào: viêm cấp, viêm mạn, có mủ hay không, có thủng màng nhĩ hay chưa.

Phác đồ điều trị thường bao gồm:

• Thuốc kháng sinh toàn thân: dùng đường uống hoặc tiêm, giúp tiêu diệt vi khuẩn ở tai giữa.

• Thuốc kháng viêm, hạ sốt, giảm đau: giúp giảm sưng, giảm áp lực và cải thiện triệu chứng.

• Thuốc xịt hoặc nhỏ mũi: làm thông vòi nhĩ, giúp dịch trong tai giữa thoát ra dễ hơn.

• Theo dõi tai định kỳ: nội soi kiểm tra tình trạng màng nhĩ, dịch trong hòm nhĩ.

Trong một số trường hợp nặng, bác sĩ có thể thực hiện chích rạch màng nhĩ hoặc đặt ống thông khí để dẫn lưu dịch mủ. Đây là những thủ thuật đơn giản, an toàn và hiệu quả hơn nhiều so với việc tự ý nhỏ thuốc.

Lời khuyên từ bác sĩ chuyên khoa

Bác sĩ tai mũi họng thường gặp rất nhiều trường hợp bệnh nhân tự nhỏ thuốc kháng sinh, kháng viêm tại nhà, khiến bệnh trở nên phức tạp hơn.

Theo BS. Đạt:

“Đa phần mọi người nghĩ rằng nhỏ thuốc vào tai là đúng, nhưng viêm tai giữa nằm ở tai giữa – cách biệt hoàn toàn với bên ngoài.
Trừ khi có thủng màng nhĩ, việc nhỏ thuốc sẽ không thể tác động đến ổ viêm được.
Thậm chí, trong hướng dẫn điều trị, thuốc nhỏ tai chỉ dùng để giảm đau tạm thời chứ không điều trị viêm tai giữa.”

Điều quan trọng nhất là tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ, không tự mua hoặc nghe theo kinh nghiệm truyền miệng.

Kết luận

Nhỏ thuốc kháng viêm, kháng sinh trực tiếp vào tai không phải là cách điều trị viêm tai giữa hiệu quả. Việc này chỉ được chỉ định trong một số trường hợp đặc biệt khi có thủng màng nhĩ hoặc viêm lan ra tai ngoài.

Ngược lại, nếu sử dụng sai, thuốc có thể gây kích ứng, độc tai hoặc khiến bệnh tiến triển âm thầm, dẫn đến viêm tai giữa mạn tính, giảm thính lực lâu dài.

Do đó, khi có triệu chứng nghi ngờ, bệnh nhân cần được thăm khám và soi tai bởi bác sĩ chuyên khoa để xác định nguyên nhân và hướng điều trị chính xác nhất.

_______________